JEOPOLİTİK BAKIMDAN BİSMİL

Bismil ilçesi, Diyarbakır ilinin güneydoğusunda, il merkezine 55 km uzaklıkta ve Diyarbakır-Batman karayolu üzerinde yer alan Diyarbakır ilinin yüzölçümü bakımından en büyük ikinci ilçesidir. 17.286 km² yüzölçümüne sahip olan ilçe; Diyarbakır’ın Çınar, Sur ve Silvan ilçeleri, Mardin ve Batman illeriyle komşu olup Diyarbakır, Batman ve Mardin illerinin arasında önemli bir konumda yer almaktadır.

İlçemiz kara ve demiryolu bağlantılarına sahiptir. İlçemize en yakın havalimanı Diyarbakır’da bulunmaktadır. Dicle Nehri’nin ilçenin içinden geçmesi, Bismil’in  geniş ve verimli tarım arazilerine sahip olmasına bir etkendir. Ekonomik faailyetlerde tarım ve buna bağlı olarak hayvancılık bölgenin en önemli geçim kaynaklarıdır. Ayrıca Dicle Nehri ve havzası  içerisinde göçmen kuşların bulunması ilçenin  “ekolojik bölge” olma özelliğine işaret etmektedir. Dünya üzerinde leylek popülasyonunun en fazla olduğu bölgelerden biridir. Bu sebeple ilçemiz sembolleri arasında leylekler bulunmaktadır.

TARİHİ ÖNEMİ BAKIMINDAN BİSMİL

Bismil ilçesi’nde 43 adet arkeolojik sit alanı ve 4 adet tescilli yapı bulunmaktadır. İlçede çok sayıda höyük yer almaktadır. İlçe, yerleşmeler tarihi ve uygarlıkların gelişimi konusunda büyük önem taşımaktadır. Bismil ilçesi sınırları içinde bulunan Körtiktepe (M.Ö. 10.400), dünya medeniyet tarihi açısından çok önemli ve eşsiz bir yere sahiptir. Yerleşik düzene geçişin başlarında neolitik dönemin seramik kullanımının henüz başlamadığı akeramik safhasında yerleşim görmüş neolitik bir merkez olup çağdaşlarından farklı olarak daha gelişmiş bir kültür ile yerleşme ve barınma sorunlarını çözmüş, sosyal statülerin gelişmiş olduğu bir medeniyetin izlerini bugüne taşımaktadır. İlçede yer alan Üçtepe Höyüğünde, İlk Tunç Çağı’ndan Roma Dönemi’ne kadar uzanan 13 yapı katı ortaya çıkarılmıştır. Üçtepe ve kazıları devam eden bazı höyükler Asur medeniyeti tarihi açısından önemli arkeolojik alanlardır. Bunların yanında Hakemi Use Höyüğü, Salattepe, Ziyarettepe Höyükleri kazıları devam etmektedir.

KÜLTÜR VE SANAT BAKIMINDAN BİSMİL

Bismil ilçesi ülkemize edebiyat, sanat, siyaset ve bilim alanında da önemli şahsiyetler kazandırmıştır. Bu isimlerden bazıları şunlardır: Esma OCAK (yazar), Vasfi ÖNGÖREN (yazar),  Salih ÇELİK (bilim adamı), Salih SÜMER (devlet bakanı), Erdal BULUT (ses sanatçısı), Mehmet Mehdi EKER (gıda,tarım ve hayvancılık bakanı) gibi adını sayamadığımız onlarca isim bulunmaktadır.

Kültürel faaliyetler bakımından şehir merkezinde eskiden festivaller yapılır ve bu festivallerde yerli halk çeşitli tiyatro oyunlarını sergiler, yarışmalar düzenlerdi. Bu yarışmaların en önemlisi “at yarışları” idi. Bu festivaller süresince panayırlarda ip cambazları hünerlerini sergilerdi. En önemli festivallerden biri" En İyi Merkep Yetiştirme"festivali idi. Bismil'in o zamanki sembolü olan iri beyaz eşekler çok meşhur olup yerel dilde bunlara “Şamam Eşeği” adı verilirdi. Günümüzde bu eşeklerin nesli tükenmiş olup zamanın en iyi taşıma ve ulaşım araçları idi.

İlçede halk oyunlarına da büyük önem verilir. Zaman zaman üç-dört yaşındaki çocukların bile halk oyunları oynadıklarına, oynanan oyunları büyük bir ilgi ve beğeni ile izlenildiğine tanık olabilirsiniz. İlçede delilo, halay, diz kırma, çepik, kız kaçırma adlı halk oyunları oynanır. Halk oyunları düğünlerin olmazsa olmazıdır; Bismil kültürünün güzel bir aynasıdır.

SOSYAL YAPISI BAKIMINDAN BİSMİL

Bismil’i, Diyarbakır’ın diğer ilçelerinden ayıran en önemli özelliği ise “kozmopolit” yapısıdır. Zira ilçede Türkmenler, Kürtler, Zazalar ve Araplar bir arada yaşamakta ve farklı diller konuşulmaktadır. Ancak halkın geneli kendi arasında Şanlıurfa’da da kullanılan kırık bir Azeri Türkçesi konuşmaktadır. Bunun nedeni ise Bismil  yerlilerinin yani ilk yerleşenlerinin Türkmen olmasıdır. Bu nedenle halk geneli bu ağız kullanılır. İlçede Alevi-Bektaşi kültürüne ait birçok ize ve yerleşim alanına rastlamak mümkündür.

YEMEK KÜLTÜRÜ BAKIMINDAN BİSMİL

Bismil yemek kültürü bakımından da zengin bir ilçedir. Yörede yapılan yemekler bölgedeki yaşama ayna tutan cinstendir. Bölgeye ait bazı yemekler ise şunlardır:

Bulamaç ve Haside: Pekmez,su,yağ ve azıcık tuz karışımı ile yapılır. Bir çeşit tatlı olan bu ürünler soğuk kış günlerinde yapılmaktadır.

Kervan helvası: Azıcık sulandırılmış pekmeze yağ ilave edilip kaynatılır. Kaynama ile birlikte kuru tandır ekmeği doğranır. Pişirme işi bir süre daha sürdürülür. Katı bir duruma getirilip sıcak yenir.

Sacda fetir(gözleme): Yörenin hamurdan yapılan yemeklerindendir.

Aşure tatlısı: Mercimek, nohut, dövme, çekirdekli kuru üzüm, badem, fındık, fıstık karışımıyla yapılır. Bölgenin aşuresi sulu olur. Bu yüzdendir ki aşure tatlısına “aşure çorbası” da denir.

Eşkene: Bol sıcak suya bir iki kaşık yağ, bir iki yumurta, tuz, pulbiberi konulur. Orta derecedeki ateşte çırpılarak pişirilir. Yörede fakir yemeği olarak da bilinir.

Marhuda: Bütün mercimek , nohut, dövülmüş kepeği alınmış buğday karışımıyla yapılır. Yörede rençber, ırgat, amele yemeği olarak da bilinir.

Meftune: Domates, patlıcan ve kabaklar ince doğrandıktan sonra kıyma veya kuşbaşı etle birlikte tencerede pişirilir.Bol miktarda sumak ve sarımsak eklenir.

Babakanuç: Kesilmemiş patlıcanlar şişe takılarak fırına veya tandıra bırakılır. Kavurulduktan sonra kabukları soyulur.İyice dövülür,üzerine yumurta ve dövülmüş sarımsak eklenerek ateşte pişirilir.

Murtığa: Un sade yağda kızartılır.İçine yumurta eklenir.